مواضع دفتر تحکیم وحدت در ادوار مختلف انتخابات های ریاست جمهوری تا حد زیادی تحت تاثیر شرایط هر دوره، کاندیداهای انتخابات، شعارها و برنامه های انتخاباتی بوده است. اما با این وجود در عین دگردیسی در نحوه مواجهه با مسئله شاهد نوعی انسجام تحلیلی و گفتمانی نیز در این خصوص هستیم.
چنانچه نگاهی به آرمان های جنبش دانشجویی در این سال ها بیندازم انسجام این مواضع قابل رویت است. از جمله آرمان هایی که دانشجویان در طول سال های 75 تا 90 همواره به دنبال پیمودن مسیر تحقق آن بودند عبارت بود از دموکراسی، آزادی بیان، عدالت، پاس داشتن حقوق بشر، آزادی های اجتماعی و.. . با توجه به آن، فعالان دانشجویی زمانی هموار کردن مسیر تحقق این آرمان ها را در برکشیدن کاندیدای جناح چپ حاکمیت می دیدند، زمانی در مبارزه و نافرمانی مدنی و دوری از قدرت و اخیرا در مطالبه محوری و دیده بانی جامعه مدنی.
با این مقدمه به مرور مواضع جنبش دانشجویی و دفتر تحکیم در انتخابات های ریاست جمهوری گذشته به صورت مختصر و گذرا در فاصله سال های 1375 تا 1390 می پردازیم.
سال 76: حمایت از خاتمی، شرکت فعال در انتخابات
در میانه دهه هفتاد دفتر تحکیم وحدت هنوز به عنوان یکی از سازمان های جناح چپ تعریف می شد. با شرکت خاتمی به عنوان کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری هفتم دفتر تحکیم و فعالان دانشجویی به عنوان نیروی محرکه ستادهای او در دانشگاه ها و سطح شهر درآمدند و در انتخابات حضور فعال داشتند. بر خلاف انتظار خاتمی رئیس جمهور شد، اما باز بر خلاف انتظار آن گونه که حامیان او از او و نیروهای پشتیبانش انتظار داشتند ظاهر نشد.
سال 80: "شعار" عبور از خاتمی
پس از بحران کوی دانشگاه تهران و تبریز، نحوه عملکرد دولت اصلاحات در آن مقطع و همچنین آغاز سلسله عقب نشینی های مکرر اصلاح طلبان در برابر حملات بی وقفه جناح راست شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت در سال 1380 شعار عبور از خاتمی را سر داد. اگر چه بدنه دانشجویان همچنان از خاتمی به عنوان کاندیدای اصلاح طلبان در آن انتخابات کمابیش حمایت می کردند، حمایتی که البته مانند گذشته نبود و در بخشی از دانشجویان نسبت به پیشرفت پروژه اصلاحات به رهبری خاتمی تردیدهای جدی به وجود آمده بود.
سال 84: تحریم انتخابات
پس از شکست های مکرر اصلاح طلبان جنبش دانشجویی در سال 1384 به شدت منتقد اصطلاح طلبان شده بود. آن ها شعار اصلاحات جامعه محور را در مقابل اصلاحات دولت محور قرار دادند و در پی آن بودند که با تحریم انتخابات کم اثر بودن این جایگاه در قانون اساسی جمهوری اسلامی را بیش از پیش نمایان کنند. دفتر تحکیم وحدت به دنبال فعال شدن کلیه نیروهای منتقد در جامعه مدنی بود و درگیری بی فایده و بیش از حد نیروهای سیاسی منتقد با روابط ناسالم قدرت را مسموم می دانست. لذا شعار تحریم انتخابات را سر داد و همه جانبه از آن دفاع کرد.
سال 88: مطالبه محوری از جایگاه نهادی مدنی-دانشگاهی
تنگ تر شدن عرصه سیاست و حملات بی امان دولت احمدی نژاد به دانشگاه باعث شد جریانات دانشجویی بیش از پیش به دانشگاه بازگردند و فعالیت های خود را بر بازسازی تشکیلاتی، حفظ تشکل های دانشجویی و همچنین مقابله با حرکات دولت متمرکز کنند. دفتر تحکیم وحدت در این مدت سعی کرد با نگاه نقادانه به فعالیت حرفه ای سیاسی گذشته خود نگاه کند. رویکردی که گاه در قالب حمایت از یک کاندیدا و ارائه لیست در انتخابات خود را نشان داده بود و در برحه دیگری به شکل تحریم انتخابات.
این تشکل به جایگاه دیده بانی جامعه مدنی که سال های پیش از آن برای خود تعریف کرده بود جلوه ای نو بخشید و از منظر یک تشکل مدنی که مطالبات سیاسی و حقوق بشری دارد به انتخابات نگاه کرد. در همین راستا در انتخابات ریاست جمهوری گذشته لیستی از مطالبات خود در حوزه های مختلف تهیه کرد و از کاندیداهای آن انتخابات خواست تا برای اجرای مطالبات مطرح شده برنامه ای عملی ارائه کنند و از این منظر وارد فضای انتخابات شد.
نتایج حضور مطالبه محور
حضور دفتر تحکیم وحدت با نگاه مطالبه محور در انتخابات گذشته نتایج و دستاوردهای قابل توجهی برای این تشکل و فضای سیاسی داشت. فعالان دانشجویی پس از سال ها نوسان در تعیین جایگاه خود در جغرافیای سیاسی ایران به تعریف نسبتا معقول و منسجمی از آن رسیدند. دانشجویان خود را فعالان مدنی تعریف کردند که بر اساس اهداف و آرمان های جنبش دانشجویی مطالبات سیاسی نیز داشتند. در فضای فعلی ایران که مسیر هر فعالیت و حق خواهی از میدان سیاست می گذرد دانشجویان ناگزیر به درگیر شدن با فضای سیاسی هستند. این امر باعث شد دانشجویان به صورت واقعی از قدرت فاصله بگیرند و به عنوان یک بازیگر قدرت وارد عرصه سیاسی نشوند.
این امر باعث شد که دفتر تحکیم در آشفته بازار سرکوب و فشار و بی برنامهگی نیروهای سیاسی خواهان تغییر موقعیت خود را تثبیت کند. دفتر تحکیم وحدت به صورتی مناسب و درخور تحسین نیروهای خود را در انجمن های اسلامی سراسر کشور حول یک ایده واحد متحد و آن ها را سازماندهی کرد. طرح مطالبه محوری که توسط گروه های مختلف مدنی و سیاسی دنبال می شد توانست کیفیت برنامه ها و شعارهای تبلیغاتی کاندیداها را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد. در ابتدای به صحنه آمدن میرحسین موسوی او حتی حاضر نبود از حدی بیشتربا اصلاح طلبان همراه شود و خود را "اصلاح طلبِ اصولگرا" نامیده بود. آن زمان موسوی بهای چندانی به نیروهای مدنی تحول خواه نیز نمی داد. در شعارهای طرفداران خیابانی او بعضا شعارهای نازلی سر داده می شد.
اما از یک سو سازماندهی مناسب فعالان دانشجویی کمپین تبلیغاتی او را در دانشگاه ها دچار چالش کرد و از سوی دیگر شعارها و برنامه های مشخص مطالبه محور و همراهی و حمایت درخور تحسین مهدی کروبی از این مطالبات باعث شد کیفیت کمپین انتخاباتی موسوی هم بالاتر برود. مطالبه محوری مشکلات موجود را به صورت مدون، طبقه بندی شده و در قالبی جدید ارائه داد و فضای هیجانی و بی برنامه پیش از انتخابات را به سمت مطالبات و برنامه های مشخص و قابل اجرا سوق داد. نیروهای مطالبه محور زبان اقشار مختلف اجتماعی شدند.
جنبش دانشجویی در انتخابات پیش رو
سرکوب شدید چهار سال گذشته تار و پود تشکیلات جنبش دانشجویی را از هم گسیخته است. فضای سیاسی-اجتماعی ایران هم آن چنان تنگ شده که مجالی برای حرکت منسجمی باقی نگذاشته است. علاوه بر این کورسوی امید نیز در ته این تونل چندان پیدا نیست و دستاویزی برای معنایابی فعالیت در فضای منجمد کنونی وجود ندارد.
فضای انتخاباتی که کاملا شبیه به حکومت نظامی است دانشجویان می توانند با پرهیز از پرداخت هزینه های نامتناسب تا حد توان رسواگر فضای کنونی باشند. توجه به محتوای تذکر وزارت اطلاعات به مطبوعات مبنی بر این که انتخابات توسط سپاه و هدایت اطلاعات برگزار می شود به روشنی نمایانگر این است که نیروهای نظامی و امنیتی آشکارا از پشت پرده خارج شدند و کاملا اداره امور و برگزاری "انتخابات" را در دست گرفته اند. حرکتی که کامل کننده پازلی است که با طرح نمایندگان مجلس مبنی بر تغییر قانون انتخابات از چندین ماه پیش آغاز شد.
بخش دیگری از این پازل کنترل فضای انتخاباتی و مشروعیت بخشی حداکثری به آن به صورتی که کنترل آن از دست خارج نشود، خواهد بود. تشویق کاندیداهای منتقد اما بی خاصیت (همچون محمدرضا عارف، اسحاق جهانگیری و یا کواکبیان و مهرعلیزاده) برای حضور در صحنه جهت گرم کردن تنور انتخابات و مشروعیت بخشی به نمایش اقتداگرایان از جمله اقدامات ذیل این پروژه است. سکوت فعالان دانشجویی و یا فعالیت آن ها به نفع کاندیداهای ضعیف احتمالی حاضر در انتخابات خواست قلبی طراحان فضای فعلی و بازی در زمین نیروهای نظامی متحد رهبری جمهوری اسلامی است.
به نظر می رسد فعالان دانشجویی در این فضا باید از فضای تبلیغات کاندیداها برای یادآوری حرکت جنبش سبز و کشته شدگان آن انتخابات، رهبران در حصر آن و زندانیان سیاسی بیشترین بهره را ببرند. دانشجویان می توانند تا حدی که امکانات و فضای بسته کنونی به آن ها اجازه می دهد رسواکننده نمایش بی سروصدای نظامیان و نیروهای امنیتی باشند.
به صحنه آمدن کاندیداهای جنجالی تر مانند هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، اگر چه بسیار بعید به نظر می رسد، اما نمایش اقتدارگرایان را تا حدی دچار آشفتگی خواهد کرد. اما با توجه به میزان رای هاشمی، شخصیت و نوع نگاه خاتمی و همچنین موضع، اراده و قدرت حاکمیت در برگزاری نمایشی کاملا کنترل شده و در نهایت برکشیدن کاندیدای نزدیک به خود به نظر نمی رسد این افراد توفیق چندانی در ایجاد گشایش سیاسی و یا رسیدن به قدرت داشته باشند.
اگر چه استفاده تاکتیکی از حضور این چهره ها معقول و منطقی به نظر می رسد اما باید توجه کرد که در چنین حالتی هم تقلب آشکار در انتخابات قبلی بر علیه میرحسین موسوی و مهدی کروبی، که از چهره های مورد وثوق نظام بودند، برخورد با احزاب و تشکل های حامی آن ها، بازداشت، شکنجه و قتل معترضان و حصر کاندیداهای انتخابات گذشته نباید به دست نسیان و فراموشی سپرده شود.
* این یادداشت تکمیل کننده یادداشت دیگری است که با همین موضوع در وبسایت بی بی سی منتشر شده است.
No comments:
Post a Comment